Was het een zwanenzang of een orgelpunt? Begin december 1947 reisden Stan Laurel en Oliver Hardy, het bekendste komische duo ter wereld, naar België voor een theatertournee. Hun bezoek maakte deel uit van een 9 weken durende reis door Europa, waarin ‘de dikke en de dunne’ Denemarken, Zweden en Frankrijk zouden bezoeken, alvorens naar België te komen. Het zwaartepunt van hun Belgische optredens lag in Brussel, alvorens nog naar Antwerpen, Charleroi, Verviers en Luik te gaan…
Ondanks de decennia waarin hun naam overal in de wereld bovenaan de billboards had gestaan, ging de Europese tournee toch met vraagtekens van start. Want, hoe was het juist gesteld met hun populariteit op het continent? Vier lange, ellendige oorlogsjaren waren de Europeanen door de Duitse censuur van hun films verstoken gebleven. Laurel en Hardy’s filmcarrière was intussen, na 106 kort- en langspeelfilms samen (zowel stille als “talkies”) in zijn laatste levensfase beland.¹ Volgens critici was de kwaliteit van hun werk er bovendien ook sterk op achteruitgaan sinds ze in 1941 Hal Roach hadden verlaten; de man die hen in 1926 aan elkaar gekoppeld had. Het Laatste Nieuws stelde begin 1947 nog onomwonden dat Laurel en Hardy’s gags ‘tot op de draad versleten waren’…
Na de Bevrijding verschenen hun films mondjesmaat terug in de Europese bioscopen. Maar dat leverde de komieken niet veel op. Roach stak de royalties van hun werk grotendeels zelf op zak… Behalve de nadelige contractdeals waren er nog andere redenen waarom de komieken er na WOII niet bepaald florissant voor stonden. Zowel Laurel als Hardy hadden er een paar dure echtscheidingen op zitten. Laurel was intussen zelfs al aan zijn … vijfde huwelijk toe (waarvan twee met dezelfde vrouw…) Hardy had zijn fortuin vergokt op de paardenraces…
De beurzen moesten dus terug gespijsd worden. En dat wilden ze doen met een tour langs de variétézalen; waar Laurel zijn carrière was begonnen². Voor hem werd het een vernieuwde kennismaking met ons land. In 1912 -nog zonder zijn beroemde compagnon- was hij hier komen optreden. De optredens hadden hem ook naar Brussel geleid, waar ‘de dunne’ als straatarme artiest zwarte sneeuw had gezien en naar eigen zeggen als een ‘zwerver’ door onze hoofdstad had gedoold… Af en toe had hij zelf onder de blote hemel moeten slapen³…
Ondanks de financiële uitdagingen waarmee hij anno 1947 te kampen had, lagen die dagen toch al ver achter hem. Samen met zijn zoveelste echtgenote en de Hardys arriveerde Laurel op 9 december in Brussel. Het kwartet nam er hun intrek in het Hôtel Metropôle. Op slechts enkele honderden meters van de plek waar ze twee weken lang het beste van zichzelf zouden geven; het immense Alhambratheater⁴ aan de Circusstraat.
De Brusselse première zou 10 dagen later plaats vinden. Er ging de nodige spanning aan vooraf. De laatste optredens in het Parijse Lido waren niet geweldig verlopen… En bovendien, de Belgische tournee was niet van de poes. In Brussel zou er tussen 19 december en 1 januari dagelijks twee maal opgetreden worden. Om 16u30 en 20u op weekdagen, om 15u30 en 20u op zon- en feestdagen. Niet evident voor de twee ouder wordende komieken, die intussen ook nog eens met gezondheidsproblemen kampten. In de loop van 1947 had Stan Laurel ontdekt dat hij aan diabetes leed. En Oliver Hardy’s figuur had dan wel jarenlang aanzet gegeven tot lachsalvo’s; het was ook een tikkende tijdbom… Hun optredens bleven beperkt tot een 25-minuten durende sketch; ‘The Driver’s licence’. Daarin maakten ze het leven van een rij-instructeur, vertolkt door de Australische acteur Harry Moreny, nodeloos moeilijk… De sketch werd verwerkt in een speciaal voor de gelegenheid geschreven revue; ‘Hollywood Parade’. Van de hand van acteur Marcel Roels en Alhambradirecteur Paul Van Stalle, auteur van de welbekende Brusselse theaterklassieker ‘Bossemans en Coppenolle’.
Het land rond
Pas in het midden van de tweede akte maakten Laurel en Hardy hun langverwachte opwachting. Na acrobate/danseres Betty Gromer, de Pools-Nederlandse imitator Maxim Herman Raft, de Poolse volkszanger Zbigniew Krukowski en een rist andere bekende gezichten uit de Brusselse variétéwereld. Een bont spektakel. Maar “Hollywoord Parade” kreeg wel lyrische recensies. Veel van de voorstellingen in het 3000 plaatsen tellende Alhambra liepen ook vol.
Na de soiréevertoningen keerde Hardy terug naar zijn hotelkamer, terwijl Laurel samen met zijn echtgenote volop het Brusselse nachtleven verkende. Zo belandde hij ook in het cabaret van de Nederlandse Harry Dressel in de Bisschopstraat⁵. Dressel had als artiest zelf jarenlang opgetreden in het Alhambra en had na de première de twee komieken in zijn zaak uitgenodigd. Volgens hem daagde enkel Laurel op, omdat mevr. Hardy mevr. Laurel niet kon luchten…
De twee Brusselse weken⁶ werden een succes. Met “Hollywood Parade” gingen de twee vervolgens de baan op. In Luik, Verviers en Gent trokken ze ook volle zalen. Enkel de tussenstop in het Sportpaleis in Antwerpen op 2 januari liep met een sisser af. Het duo had zich laten overhalen om deel te nemen aan een benefietvoorstelling voor de lokale politie. Maar ‘The Driver’s licence’ viel in het 20.000 toeschouwers tellende Sportpaleis niet op te voeren. Een inderhaast ineengebokste sketch werd maar lauwtjes ontvangen. De twee komieken werden dan maar à l’improviste op de fiets gezet om een rondje rond de piste te fietsen… Volgens Het Nieuwsblad was het optreden ‘nauwelijks geslaagd’. De orkestleider van dienst zag vooral ‘twee miezerige oude mannetjes’ aan het werk… Dan toch een beetje een zwanenzang… Al werd het duo diezelfde dag wel nog ontvangen door de Antwerpse burgemeester. De tournee eindigde met een laatste optreden in Gent op 8 januari.
Laurel en Hardy deemsterden nadien stilaan weg. Hun laatste film, Atol K (1951), zou een dieptepunt worden in hun oeuvre… Er zou nog een tournee volgen enkele jaren later die nog dieper gebukt ging onder gezondheidsproblemen. Brussel werd niet meer aangedaan. Al bleef er wel nog een bijzonder aandenken over aan ‘de dikke en de dunne’ in onze hoofdstad. Enkele jaren geleden dook in het VRT-archief een schellakplaat op met daarop een interview met de twee (in het Frans!) aan het begin van hun tournee. De opname werd intussen gedigitaliseerd. Samen met alle DVD’s en online bronnen, boeken en andere memorabilia leven ‘de dikke en de dunne’ zo nog steeds een beetje verder hier.
— Kurt Deswert
Met dank aan: Blotto, filmmagazine gewijd aan Laurel en Hardy (Laurel en Hardy Fonds, Nederland)
¹ Tijdens de tournee werd onderhandeld over een film gebaseerd op ‘Robin Hood’, maar die zou nooit het levenslicht zien. Die film vormt het uitgangspunt voor ‘De zaak Luc Raak’ uit de stripreeks Kiekeboe
² Als invaller voor Charlie Chaplin
³ Op dezelfde tournee zou hij in Rotterdam trouwens ook nog een brood stelen uit honger.
⁴ Het iconische gebouw werd na jarenlange verwaarlozing in 1973 afgebroken om er een gelijknamige … parkeergarage te zetten.
⁵ Harry Dressel speelt ook een opmerkelijke rol in het leven van de Franse nobelprijswinnaar Patrick Modiano. Dressel was getuige bij het huwelijk van Modiano’s ouders tijdens WOII. Modiano zelf zou decennia later jarenlang een relatie hebben met diens dochter Denise. In zijn autobiografische roman ‘Trouwboekje’ beschrijft hij hoe hij uit liefde voor Denise op zoek ging naar het lot van haar vader. En tot de conclusie kwam dat die in 1951 overleden was. Dat bleek niet het geval. De man dook in de jaren ’90 nog op in een interview in Blotto en overleed uiteindelijk in 2000.
⁶ Op 6 januari keerden ze voor een dag terug.
