Ik hunker naar je mond, je stem, je haar.
Stil en verhongerend, sluip ik door de straten.
Brood voedt me niet, dageraad ontwricht me, de hele dag
Jaag ik de vloeibare maat van je stappen na.

Ik honger naar je ranke lach
naar je handen met de kleur van een wilde oogst,
ik honger naar het bleke gesteente van je vingernagels,
Ik wil je vel verorberen als een volle amandel.
Ik wil de zonnestraal verorberen die
opflakkert uit je lieflijke lijf,
de soevereine neus van je arrogante gelaat,
Ik wil de vluchtende schaduw van je wimpers eten

en ik raas hongerig rond, de valavond opsnuivend,
jagend op jou, jagend op je hete hart,
als een poema in het dorre landschap van Quitratue.

De Chileense dichter Pablo Neruda, pseudoniem van Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto (1904-1973), was een leermeester. Zowel in het leven als in de liefde. Dat was althans toch het uitgangspunt van de verbijsterend mooie film ‘Il Postino’ (1994) ¹. Daarin leert de op een Italiaans eiland in ballingschap vertoevende Neruda zijn postbode hoe hij via poëzie de lokale dorpsschone moet verleiden. Hoewel de grote dichter met beminnelijke eruditie wordt vertolkt door Philippe Noiret ² (1930-2006), wordt ‘Il Postino’ toch vooral gedragen door de (letterlijk) amechtig acterende hoofdrolspeler Massimo Troisi (1953-1994). Op het moment van filmen, leed de Italiaanse acteur al een hele tijd aan een ernstige hartaandoening. Zijn gezondheidstoestand verhinderde hem om meer dan een uur per dag aan de film te werken. Hij had dringend een harttransplantatie nodig. Maar Troisi weigerde halsstarrig om de operatie te ondergaan alvorens ‘Il Postino’ af was. Een dag na de laatste opnames overleed hij aan een hartinfarct …

Troisi’s acteerprestatie is verscheurend en intens melancholisch, gebiologeerd als hij is door het personage dat gespeeld wordt door de ravissante Maria Grazia Cucinotta ³, de uitbaatster van een lokaal café. Langzaam weet hij haar voor zich te winnen door haar gedichten voor te dragen, zoals ‘Nuda’, dat, net als bovenstaand sonnet, uit Neruda’s Honderd Liefdessonnetten (1959) komt (‘Naakt ben je zo eenvoudig als één van je handen / Zacht, aards, klein, doorzichtig, rond. / Met lijnen van de maan en paden van appels. / Naakt ben je zo rank als een kale korrel tarwe’). Haar ontstemde tante moet niets van de postbode weten en protesteert zowel bij de lokale pastoor als bij Neruda. Ze verwijt hem dat de postbode metaforen misbruikt om haar nichtje verliefd te doen worden. (Ze gebruikt ze zelf dan weer wel erg doeltreffend wanneer ze Troisi’s personage omschrijft ‘als een man wiens enige rijkdom bestaat uit de schimmel tussen zijn tenen…’) De metaforen halen het uiteindelijk wanneer de postbode en de dorpsschone met elkaar huwen.

Honderd Liefdessonetten is opgedragen aan Neruda’s eigen geliefde, Matilde Urrutia (1912-1985). Ook in het echte leven had hij ze als oorlogswapen in de liefde ingezet. Het eerste sonnet uit de bundel dateerde immers uit 1951, op een moment dat hij nog met zijn tweede vrouw gehuwd was… De sonnetten zouden uiteindelijk pas in 1959 gepubliceerd worden. Twee jaar later huwde Neruda, voor de derde en laatste keer, met Matilde.

‘Il Postino’ springt wat losjes om met de biografische werkelijkheid. Maar Neruda bevond zich eind jaren ’40, begin jaren ’50 wanneer de film zich afspeelt, wel degelijk in ballingschap. En dat omwille van zijn politieke engagement. De Chileense communistische partij, waarvoor hij senator was, werd door het regime van dictator Videla verboden. Neruda dook uit angst voor arrestatie onder alvorens naar het buitenland te vluchten. Onderweg leerde hij Matilde kennen… In 1971 ontving Neruda de Nobelprijs voor de literatuur. Twee jaar later stierf hij, in omstandigheden die ook vandaag nog steeds niet volledig opgehelderd zijn. Naar verluidt werd hij vergiftigd door politieke tegenstanders. Toch blijft hij generaties later nog steeds tot de verbeelding spreken, als metaforisch en poëtisch leermeester.
Kurt Deswert

¹ Naar het boek “El cartero de Neruda” van de eveneens Chileense auteur Antonio Skármeta.
² Uiteraard bekend van ‘La Grande Bouffe’ (1973)
³ Die een snel te vergeten rolletje wist te strikken in de James Bondfilm ‘The World is not enough’ (1999) waarin haar personage zelfs naamloos bleef …