Graphic Novel La Bombe, door Didier Alcante, Laurent-Frédéric Bollée en Denis Rodier

De Bom is qua thema wel echt retro. Voor mij is dat Frankie Goes To Hollywood met hun hit Two Tribes, sirenes en schuilkelders, en een videoclip waar Tsjernenko (of was het Brezjnev, Andropov of Gorbatsjov) worstelend, Ronald Reagan in het oor bijt (of was het omgekeerd). Het is de periode van de film The Day After, van Doe Maar en de zinloosheid der dingen Tot dat de bom valt. De Bom is de koude oorlog. Punk kreten en New Wave vibes, tot ’89, met op de achtergrond de rode telefoon, CIA en KGB, James Bond, de knop en één druk om de hele wereld te vernietigen.

De surrealist Marcel Mariën vatte het treffend samen: “Al kunnen we vandaag de hele wereld oplazen, toch is de kans dat de mensheid dit overleeft redelijkerwijs 1 op 2. Al bij al niet zo slecht. Ieder van ons afzonderlijk heeft geen schijn van kans op overleven”. De angstaanjagende mogelijkheid dat de mens een einde kan brengen aan de mensheid is het thema van De Bom. De vintage versie dan. Vandaag draait het maatschappelijk debat over de race tegen de tijd van de mensheid en de wetenschap tegen de alles vernietigende klimaatopwarming. Op 6 augustus 1945 om 8u15 lokale tijd viel de bom op Hiroschima. 75 jaar geleden. Deze graphic novel uit 2020 is een herdenking. Het vertelt hoe briljante wetenschappers, meer dan één Nobelprijswinnaar, geëmigreerd vanuit Europa, president FDR van de Verenigde Staten overtuigen een atoombom te ontwikkelen. Ze zijn bang dat Nazi-Duitsland er zelf één ontwikkelt. Ze moeten Hitler vòòr zijn. Maar eens de bom bijna klaar is, de oorlog in Europa over is, Japan op het punt staat te plooien en de spanningen met de USSR oplopen, stelt zich de vraag anders: “Mag je zo’n bom ook gebruiken?” Was de essentie van de bom niet ze te hebben om anderen van elk gebruik ervan te doen afzien, op gevaar van totale wereldwijde zelfdestructie. Is met Hiroshima de geest uit de fles? Het monster van Dr. Frankenstein? Of net omgekeerd: was er een Hiroshima nodig om elk totaal wereldconflict eens en voor altijd onmogelijk te maken? Heeft Hiroshima de oorlog verkort, of heeft het net random geweld zonder militaire doelen op de allergrootste schaal gelegitimeerd?
De auteurs (scenaristen Alcante en Bollée, en tekenaar Rodier) zijn erin geslaagd deze vragen in een spannend verhaal te gieten. Het verhaal vertelt over de ontwikkeling van de atoombom tijdens de tweede wereldoorlog. Het is historisch accuraat. Boordevol informatie. Het zit boordevol grote en kleine verhaallijnen. Er is ook actie en avontuur, naast complexe menselijke verhoudingen en spanningen. Er is zelfs een tikkeltje humor, en vooral veel emotie … De protagonisten, veelal bekende historische figuren, worden levensecht en zeer persoonlijk neergezet. Je leeft met hen mee in hun dagelijks leven. De Italiaanse nobelprijswinnaar Enrico Fermi, de verrassende en bijzonder kleurrijke joods-hongaarse fysicus Leo Szilard die als initiatiefnemer van het Manhattanproject en vervolgens als tegenstander van het gebruik van de bom de hoofdrol opeist, generaal Leslie Groves, toch een beetje een karikatuur van de militair, de presidenten Franklin Roosevelt én vooral Harry Truman die het finale order geeft de bom te lossen, de excentrieke Robert Oppenheimer, ook Albert Einstein kan niet ontbreken, alsook Stalin en Churchill. Ontbreken ook niet: de soldaten van het commando Grouse die strategische Duiste installaties in Noorwegen gaan saboteren en Paul Tibbets, de piloot van de bommenwerper Enola Gay die van mening is dat hij een einde aan de oorlog heeft gebracht. En dan is er Kazuo Morimoto. Hij is het enige fictieve personnage, maar toch het meest tastbare van het hele verhaal. Hij is het Japanse personnage dat de auteurs samen met zijn familie doorheen het verhaal volgen. Hij zit op 6 augustus 1945 om 8u15 op een trapje voor de bank uit te rusten als de bom op Hiroshima valt. Een Hibakuscha zeggen de japanners. Hij sterft er samen met met 70.000?, 140.000?, 200.000? anderen. De effecten van de stralingen waren een open vraag voor de ontwikkelaars van de bom toen ze die dropten en bleven nog jaren slachtoffers eisen.

Een Belgische en een Franse scenarist die samen met een Canadese tekenaar een strip maken over Japan: het geeft qua look and feel de perfecte mix tussen de klassieke BD Franco-belge, de Super Hero Comics en de Manga’s. Deze strip tilt het genre van de graphic novel op. Zes jaar terug won een singer-songwritter de Nobelprijs voor literatuur. Ik heb me al eens de vraag gesteld of de grootste talenten in het vertellen van verhalen hun creativiteit vandaag niet zoeken in de filmindustrie (scenaristen, producers, directors). Als we zien hoe ook het genre van de graphic novel grenzen verlegt qua thema’s, verhaalijnen en technieken, … wat dan met scenaristen en tekenaars. Even googlen of er al een zweedse versie van De Bom is?
Johan Basiliades

De Graphic Novel La Bombe van Didier Alcante, Laurent-Frédéric Bollée en Denis Rodier werd in het voorjaar van 2020 uitgegeven door Glénat i.s.m. de krant Le Monde. De Nederlandse editie De Bom kwam in november 2020 uit bijuitgeverij Scratchbooks. Het telt 432 bladzijden en is in zwart-wit.

Johan Basiliades